22 Νοεμβρίου, 2023
Ο όρος αντισύλληψη αφορά όλες τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται από μια γυναίκα, έναν άνδρα ή ένα ζευγάρι για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι αντισύλληψης, οι οποίες εφαρμόζονται είτε στο γυναικείο, είτε στο ανδρικό σώμα. Η αντισύλληψη περικλείει την έννοια της προσωρινής αποφυγής μιας εγκυμοσύνης, σε αντίθεση με τη στείρωση που είναι μόνιμη και μη αναστρέψιμη διαδικασία. Η αντισύλληψη απευθύνεται σε ζευγάρια παραγωγικής ηλικίας, τα οποία αν και συνευρίσκονται σεξουαλικά δεν επιθυμούν κάποια κύηση ως επιλογή τους.
Η μέθοδος αντισύλληψης που χρησιμοποιεί κάθε άνθρωπος ή ζευγάρι αποτελεί μια προσωπική επιλογή, που εξαρτάται από τον οικογενειακό προγραμματισμό, τις ανάγκες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου.
Στη γυναίκα οι μέθοδοι στοχεύουν στην αναστολή της ωορρηξίας, την αποφυγή της εισόδου του σπέρματος στη μήτρα ή της γονιμοποίησης του ωαρίου. Αντίθετα στον άνδρα οι μέθοδοι αντισύλληψης στοχεύουν στη μείωση της παραγωγής σπέρματος, την αποφυγή μεταφοράς του εκτός του πέους και εισόδου του στον κόλπο ή την καταστροφή του αφού έχει εισέλθει στον κόλπο.
Πρόκειται για μεθόδους οι οποίες αφορούν την αποφυγή σεξουαλικών επαφών κατά τις γόνιμες μέρες, μέσω αποχής, διακεκομμένης συνουσίας και καταγραφής της έμμηνου ρύσεως. Αυτές οι μέθοδοι έχουν χαμηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας, τόσο γιατί βασίζονται στην σταθερότητα του κύκλου της εμμήνου ρύσεως, ο οποίος δεν είναι πάντοτε δεδομένος, όσο και γιατί η χρήση τους εξαρτάται από τον προσωπικό αυτοέλεγχο.
Αφορά στην απόσυρση του πέους από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτιση και έτσι στην αποφυγή τοποθέτησης του σπέρματος στο κόλπο.
Η μέθοδος αυτή εξαρτάται από τον άνδρα, απαιτεί πείρα και επαρκή αυτοέλεγχο, κάτι όχι και τόσο εύκολο για νεαρά άτομα. Επίσης πολλές φορές οι εκκρίσεις του πέους πριν από την εκσπερμάτιση, που σκοπό έχουν να βοηθήσουν την λίπανση του κόλπου κατά την ερωτική πράξη, μπορεί να περιέχουν αρκετά σπερματοζωάρια οπότε η πιθανότητα σύλληψης είναι πολύ μικρή αλλά υπαρκτή.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι η γυναικεία libido είναι στο υψηλότερο σημείο γύρω από την ωορρηξία και υπάρχει περίπτωση η πρακτική αυτή να οδηγήσει σε προβληματισμούς, άγχος, ανησυχίες γύρω από τη σεξουαλική πράξη.
Η διακεκομμένη συνουσία είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται πιο συχνά, όμως έχει υψηλότατα ποσοστά αποτυχίας και επιπλέον μειώνει τη σεξουαλική απόλαυση και στους δύο συντρόφους.
Eφαρμόζεται κατά την περίοδο της γαλουχίας και καθώς η γυναίκα – μητέρα θηλάζει, θεωρητικά δεν έχει ωορρηξία και έτσι δεν είναι γόνιμη.
Ο θηλασμός αποτελεί από μόνος του μια σχετικά αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης, τουλάχιστον για τους πρώτους έξι μήνες μετά τον τοκετό. Μετά τους έξι μήνες είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι αντισύλληψης ενώ αν η έμμηνος ρύση ξεκινήσει πριν τη συμπλήρωση έξι μηνών από τον τοκετό, η χρήση άλλων μεθόδων αντισύλληψης πρέπει να επισπευσθεί.
Να τονίσουμε εδώ ότι όταν κάποια στιγμή με την επίδραση των ορμονών θα της έρθει φυσιολογικά η περίοδος για πρώτη φορά μετα τον τοκετό και καθώς πρώτα γίνεται η ωορρηξία και μετά έρχεται η έμμηνος ρύση, είναι πιθανό μια γυναίκα να μείνει έγκυος όσο θηλάζει και να μη δει καθόλου περίοδο.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η μέθοδος θηλασμού δεν είναι 100% ασφαλής μέθοδος αντισύλληψης.
Xρησιμοποιείται όταν τα ζευγάρια αποφεύγουν την σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών (ωορρηξία). Για να καθοριστεί η χρονική στιγμή της ωορρηξίας χρησιμοποιούνται η μέθοδος ημερολογίου, η μέθοδος της θερμοκρασίας και η μέθοδος της τραχηλικής βλέννης.
Στη μέθοδο ημερολογίου υπολογίζονται οι γόνιμες μέρες (ωορρηξία και γύρω από αυτή) αν η γυναίκα έχει σταθερό κύκλο. Πάντα το δεύτερο τμήμα του κύκλου είναι σταθερό (14 ημέρες) οπότε αν μια γυναίκα έχει κάθε 29 μέρες περίοδο, η ωορρηξία της είναι 29-14=15η ημέρα. Δεδομένου ότι το σπέρμα μπορεί να επιβιώσει στον κόλπο της γυναίκας έως 72 ώρες και το ωάριο ζει περίπου 24 ώρες μετά την ωορρηξία, και οι δύο ημέρες που προηγούνται και έπονται της ωορρηξίας θεωρούνται επίσης δυνητικά γόνιμες. Σε γυναίκα με ασταθή κύκλο είναι δύσκολο να υπολογιστούν οι γόνιμες μέρες και επειδή πολλές φορές ο κύκλος δεν λειτουργεί πάντα το ίδιο, όλα μπορούν να συμβούν. Γενικά η μέθοδος του ημερολογίου, δεν είναι αρκετά αποτελεσματική και παρουσιάζει υψηλό ποσοστό αποτυχίας.
Η μέθοδος θερμοκρασίας βασίζεται στη μεταβολή της θερμοκρασίας του σώματος της γυναίκας κατά τη διάρκεια του κύκλου. Έτσι κατά την πρώτη φάση του κύκλου μέχρι την ωορρηξία η θερμοκρασία της γυναίκας κυμαίνεται στους 36,6-36,7 βαθμούς κελσίου. Μετά την ωορρηξία η προγεστερόνη που παράγεται προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος κατά μισό βαθμό η οποία φθάνει έως τους 37,2 βαθμούς κελσίου. Η αύξηση αυτή δεν είναι απότομη αλλά σταδιακή. Γενικά είναι μέθοδος που δημιουργεί άγχος και μόνιμη εξάρτηση από το θερμόμετρο ενώ έχει και προβλήματα εφαρμογής π.χ. σε γυναίκες με πυρετό, οδηγώντας έτσι σε μεγάλα ποσοστά αποτυχίας.
Η μέθοδος τραχηλικής βλέννας βασίζεται στην παρατήρηση της τραχηλικής βλέννας από την γυναίκα παρακολουθώντας τα κολπικά υγρά της. Γύρω από την ωορρηξία η τραχηλική βλέννα γίνεται αραιή, διαφανής, ελαστική και, κυρίως, εκκρίνεται σε μεγάλη ποσότητα.
Οι τεχνικές μέθοδοι αντισύλληψης αναφέρονται σε μεθόδους φραγμού που εμποδίζουν το δρόμο των σπερματοζωαρίων προς τη μήτρα με τη χρήση κάποιου ειδικά κατασκευασμένου αντικειμένου. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει τους πιο διαδεδομένους τρόπους αντισύλληψης όπως το ανδρικό προφυλακτικό, το ενδομητρικό σπείραμα (σπιράλ), τον κολπικό σπόγγο για τις γυναίκες και το κολπικό διάφραγμα . Πρόκειται για μεθόδους αντισύλληψης που είναι πολύ αποτελεσματικές και στην πρόληψη των σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων
Το ανδρικό προφυλακτικό είναι ίσως η πιο δημοφιλής επιλογή αντισύλληψης σήμερα.
Προστατεύει διπλά τόσο από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη όσο και από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα αν και όχι απόλυτα. Κατασκευάζεται από συνθετικό ελαστικό υλικό (latex) και η τοποθέτηση του γίνεται όταν υπάρχει πλήρης στύση του πέους και πριν από την είσοδο του στον κόλπο. Έχει μια μικρή προεξοχή στην άκρη για την συγκράτηση του σπέρματος.
Το κάθε προφυλακτικό χρησιμοποιείται μια μόνο φορά και είναι τελείως αβλαβές για τον άνδρα και τη γυναίκα. Είναι όμως μέθοδος η οποία βασίζεται και εξαρτάται αποκλειστικά από τον άνδρα.
Το κυριότερο μειονέκτημα του είναι το ότι μπορεί να σπάσει κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Επίσης εμποδίζει την πλήρη ικανοποίηση, απαιτεί διακοπή της σεξουαλικής πράξης για να τοποθετηθεί (με ότι συνεπάγεται αυτό για τον ερωτισμό) ενώ μερικά άτομα μπορεί να είναι αλλεργικά στη χρήση του.
Τα ενδομήτρια σπειράματα (σπιράλ) είναι μικρές συσκευές από εύκαμπτο πλαστικό και μέταλλο σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που τοποθετούνται στην κοιλότητα της μήτρας εμποδίζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. Εκεί μπορεί να παραμείνει για μερικά χρόνια (ανάλογα με το είδος του) προσφέροντας αποτελεσματική αντισύλληψη καθώς είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο αντισύλληψης μετά το χάπι.
Ως αντισυλληπτική μέθοδος είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται από γυναίκες που έχουν αποκτήσει παιδί, γιατί μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές, οι οποίες ίσως απειλήσουν τη γονιμότητα αλλά και γιατί ο τράχηλος πρέπει να είναι περισσότερο ευένδοτος (όπως στις γυναίκες που έχουν γεννήσει), για να τοποθετηθεί πιο εύκολα. Επίσης αν η γυναίκα δεν έχει σταθερό σύντροφο και φέρει σπιράλ, θα πρέπει να χρησιμοποιεί προφυλακτικό για την αποφυγή σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Πρόκειται για κάψα από καουτσούκ που τοποθετείται στον κόλπο με τρόπο που να καλύπτει τον τράχηλο, εμποδίζοντας την άνοδο των σπερματοζωαρίων στη μήτρα. Έχει σχήμα θόλου με έναν εσωτερικό δακτύλιο που το στηρίζει στο τοίχωμα του κόλπου. Είναι σχεδιασμένο για να συγκρατεί σπερματοκτόνο κρέμα ή τζελ στο τραχηλικό στόμιο. Τοποθετείται μέχρι και 6 ώρες πριν από τη σεξουαλική επαφή και μπορεί να παραμείνει μέχρι και 6 ώρες μετά, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να παραμένει για περισσότερες από 24 ώρες.
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι 75% και βελτιώνεται με την ταυτόχρονη χρήση σπερματοκτόνων ουσιών. Πρόκειται για αρκετά δύσχρηστη μέθοδο που τείνει να εγκαταλειφτει.
Πρόκειται για την λήψη αντισυλληπτικών χαπιών, τα οποία χορηγούνται σε γυναίκες μόνο με ιατρική συνταγή και λαμβάνονται συστηματικά σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού. Λιγότερο διαδεδομένες χρήσεις της ορμονικής αντισύλληψης αποτελούν οι αντισυλληπτικές ενέσεις, τα αντισυλληπτικά εμφυτεύματα και έμπλαστρα και ο κολπικός δακτύλιος.
Τα αντισυλληπτικά δισκία είναι σκευάσματα που περιέχουν συνδυασμό ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης τα οποία δρουν καταστέλλοντας την ωορρηξία, ρευστοποιώντας την τραχηλική βλέννη και τροποποιώντας τη «δεκτικότητα» του ενδομητρίου με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η γονιμοποίηση και η σύλληψη.
Οι συνηθισμένες συσκευασίες περιέχουν 21 χάπια και η έναρξη λήψης γίνεται από την πρώτη μέρα της περιόδου. Λαμβάνονται κάθε μέρα για 21 συνεχείς μέρες και κατόπιν ακολουθούν 7 ημέρες χωρίς η γυναίκα να λαμβάνει χάπι. Στο διάστημα αυτό εμφανίζεται συνήθως η περίοδος. Ανεξάρτητα από το αν η αιμορραγία έχει σταματήσει, την όγδοη μέρα η γυναίκα ξεκινά το πρώτο χάπι της επόμενης συσκευασίας.
Η αντισυλληπτική τους δράση αρχίζει από τον πρώτο κύκλο λήψης του χαπιού και διαρκεί και την εβδομάδα που δεν λαμβάνεται χάπι.
Το χάπι δεν προφυλάσσει από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα οπότε σε πολυγαμικές σχέσεις θα πρέπει να συνδυάζεται με χρήση προφυλακτικού.
Οι συνήθεις παρενέργειες των αντισυλληπτικών είναι αλλαγές στη διάθεση, ελάχιστο αίμα στα μισά του κύκλου (μεσοκυκλική αιμορραγία – spotting), ευαισθησία στους μαστούς, ναυτία, πονοκέφαλος ενώ με τα πλέον σύγχρονα αντισυλληπτικά δεν αυξάνεται το σωματικό βάρος.
Πρόκειται για ένα ορμονικό σκεύασμα το οποίο λαμβάνεται από τη γυναίκα σε περιπτώσεις σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη ή σε περιπτώσεις που δεν ακολουθήθηκε η τακτική μέθοδος αντισύλληψης (η γυναίκα ξέχασε το τακτικό της αντισυλληπτικό χάπι) ή σε περιπτώσεις που υπάρχει σπέρμα στον κόλπο (π.χ. έσπασε το προφυλακτικό ή ο σύντροφος δεν απέσυρε το πέος από τον κόλπο έγκαιρα προκειμένου να εκσπερματίσει).
Το χάπι, ανάλογα με το φαρμακευτικό σκεύασμα που θα επιλεγεί, περιέχει μια ή περισσότερες ορμόνες που καθυστερούν ή αναστέλλουν την ωορρηξία. Για να είναι αποτελεσματικό, πρέπει να ληφθεί το αργότερο 3-5 ημέρες μετά τη σεξουαλική επαφή, ενώ όσο συντομότερα ληφθεί, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας έχει. Η αποτελεσματικότητα του «χαπιού της επόμενης ημέρας» φτάνει μέχρι το 98%, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, είναι δυνατή η λήψη του πριν τη σεξουαλική επαφή.
Το χάπι της επόμενης ημέρας είναι ασφαλές για τον γυναικείο οργανισμό, εύκολο στη χρήση και ιδιαιτέρως αποτελεσματικό. Δεν μπορεί να αποτελεί όμως τακτική αντισυλληπτική μέθοδο και πρέπει να λαμβάνεται μόνο μετά από ενημέρωση και υπόδειξη του γυναικολόγου σας.
